Chỉ số BMI (Body Mass Index) là một chỉ số đo lường khối lượng cơ thể dựa trên chiều cao và cân nặng, được sử dụng phổ biến để đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát của một người. Thuật ngữ BMI là viết tắt của “Body Mass Index” – chỉ số khối cơ thể – do nhà toán học người Bỉ Adolphe Quetelet đề xuất vào đầu thế kỷ 19 như một công cụ thống kê để phân loại cơ thể người trong các nghiên cứu dân số học. Từ đó đến nay, BMI trở thành tiêu chuẩn toàn cầu trong y tế công cộng để xác định xem một cá nhân đang ở tình trạng gầy, bình thường, thừa cân hay béo phì, với các mức phân loại rõ ràng dựa trên con số cụ thể.
Chỉ số BMI được tính bằng công thức lấy cân nặng (kg) chia cho bình phương chiều cao (m), và không phân biệt giới tính hay độ tuổi trong các tính toán cơ bản. Mặc dù đơn giản, nhưng chỉ số này mang tính ứng dụng cao trong việc đánh giá rủi ro sức khỏe liên quan đến cân nặng – như bệnh tim mạch, tiểu đường, hay huyết áp cao. Việc hiểu rõ chỉ số BMI là gì, cách đo BMI chính xác và cách diễn giải số đo này là bước đầu tiên để quản lý tốt tình trạng thể chất cá nhân, đồng thời cũng giúp hình thành thói quen theo dõi sức khỏe định kỳ dựa trên chuẩn mực khoa học đã được công nhận toàn cầu.
Chỉ số BMI là cái gì?
BMI, hay Chỉ số Khối cơ thể, là một cách đo đạc để xem một người có cân nặng phù hợp với chiều cao của họ hay không. Nó giúp chúng ta biết liệu người đó đang gầy quá, nặng quá hay vừa đủ cân đối. Nếu chỉ số BMI quá cao hay quá thấp so với mức khỏe mạnh, có thể đó là dấu hiệu của một vài vấn đề sức khỏe tiềm ẩn cần điều chỉnh.
Béo phì có thể dẫn đến nhiều bệnh như huyết áp cao, tiểu đường hay vấn đề tim mạch. Ngược lại, quá gầy cũng làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng, thiếu máu hay loãng xương. Tuy nhiên, BMI chỉ đưa ra con số tương đối, không phản ánh chính xác lượng mỡ hay cơ bắp trong cơ thể. Bác sĩ sẽ sử dụng BMI để theo dõi tình trạng cân nặng và đánh giá nguy cơ căn bệnh tiềm ẩn.
Cách tính BMI
Ở người trưởng thành, BMI được tính bằng cách lấy cân nặng (kg) chia cho bình phương chiều cao (mét). Đây là cách giúp bác sĩ nhìn nhanh xem bệnh nhân có thừa cân, thiếu cân để đánh giá nguy cơ bệnh lý liên quan.
Còn ở trẻ em và thanh thiếu niên dưới 20 tuổi, cách tính BMI có khác vì cơ thể đang phát triển. Các chuyên gia sẽ xem xét giới tính, độ tuổi để đưa ra nhận định chính xác vì tốc độ phát triển của bé trai và bé gái khác nhau theo từng giai đoạn.
Dành cho bạn: Công cụ tính chỉ số BMI
Hướng dẫn đọc chỉ số BMI
Đối với người trưởng thành từ 20 tuổi trở lên, chỉ số BMI được diễn giải thông qua sử dụng các mức độ cân nặng chuẩn. Kết quả này áp dụng cho cả nam và nữ, không phụ thuộc vào loại hình cơ thể và độ tuổi. Các phân loại về tình trạng cân nặng chuẩn tương ứng với phạm vi BMI cho người trưởng thành được thể hiện trong bảng dưới đây.
| BMI | Tình trạng cơ thể |
|---|---|
| Dưới 18,5 | Thiếu cân |
| 18,5 – 24,9 | Bình thường |
| 25 – 29,9 | Thừa cân |
| 30 trở lên | Béo phì |
Đối với trẻ em dưới 20 tuổi, thông qua biểu đồ tăng trưởng, tình trạng cơ thể của trẻ được xác định như sau:
- Trẻ bị thiếu cân nếu BMI nằm dưới phân vị 5.
- Trẻ bình thường nếu BMI trong khoảng từ phân vị 5 đến dưới 85.
- Trẻ thừa cân nếu BMI từ 85 đến dưới 95.
- Trẻ béo phì nếu có BMI từ 95 trở lên.
Chỉ số BMI có hoàn toàn chính xác không?
Mặc dù chỉ số BMI không đem lại sự chính xác tuyệt đối như một công cụ chẩn đoán bệnh, nhưng nó vẫn có vai trò quan trọng trong việc phát hiện các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn thông qua sự thay đổi về cân nặng và chiều cao. BMI giúp bác sĩ chuyên khoa xem xét các yếu tố khác để đưa ra chẩn đoán chính xác hơn về tình trạng sức khỏe bằng cách:
- Thăm hỏi về chế độ ăn uống và hoạt động vận động hàng ngày.
- Sử dụng các phương pháp đo độ dày của nếp gấp da để ước lượng lượng mỡ trong cơ thể.
- Tìm hiểu về tiền sử bệnh lý trong gia đình.
- Đề xuất sử dụng các phương pháp kiểm tra cụ thể khác.
Một điều đặc biệt nữa là BMI không phản ánh được sự phân biệt giữa cơ và mỡ, trong khi mỡ nhẹ hơn cơ khoảng 18%. Thông thường, bác sĩ sẽ chẩn đoán bạn thừa cân nếu bạn không có thói quen vận động thể chất. Ngoài ra, mức chất béo lành mạnh là khoảng 2-4% đối với nam giới và cao hơn (khoảng 10-13%) đối với nữ giới. Để đưa ra chẩn đoán chính xác hơn về chỉ số BMI, có thể cần sử dụng các phương pháp kiểm tra cụ thể như chụp CT, tương tác hồng ngoại hoặc đo hấp thụ tia X năng lượng kép để đánh giá lượng mỡ cụ thể.
Làm thế nào để sở hữu chiều cao BMI lý tưởng?
Cách sở hữu chiều cao BMI lý tưởng là điều mà nhiều người quan tâm. Để đạt được mục tiêu này mà không lặp lại thông tin, cần chú ý đến các điểm sau:
- Dinh dưỡng cân bằng trong chế độ ăn uống: Tăng cường dinh dưỡng là yếu tố quan trọng giúp cơ thể phát triển đúng cách. Tránh thực phẩm xấu, nhanh và nhiều đường; thay vào đó, ưu tiên các loại trái cây, rau củ để bổ sung chất xơ, vitamin và khoáng chất.
- Tập thể dục đều đặn: Việc tập thể dục hàng ngày giúp cơ thể rèn luyện, đốt cháy năng lượng dư thừa và tăng cường sự trao đổi chất. Duy trì lịch trình tập luyện hợp lý và đảm bảo có thời gian nghỉ ngơi đủ.
- Cải thiện chiều cao cho trẻ em: Đối với trẻ em, việc áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học và tập thể dục đều đặn là cách hiệu quả để thúc đẩy sự phát triển chiều cao. Đồng thời, hạn chế thức ăn không tốt và thúc đẩy việc đi ngủ đúng giờ.
- Sử dụng thực phẩm bảo vệ sức khỏe: Bổ sung các loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe có thể giúp cân bằng chỉ số BMI và cải thiện sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, cần tìm hiểu kỹ về các sản phẩm này và sử dụng chúng nhưng không nên lạm dụng.
Để duy trì mức BMI và sức khỏe lý tưởng, cần áp dụng những thói quen sống lành mạnh và kiên nhẫn trong quá trình điều chỉnh dinh dưỡng và lối sống.
Cách đạt được chỉ số BMI lý tưởng
Cân bằng dinh dưỡng trong chế độ ăn uống:
Dinh dưỡng chơi vai trò quan trọng trong việc phát triển thể chất. Thói quen ăn uống không lành mạnh có thể làm cho cơ thể thiếu đi dưỡng chất cần thiết để phát triển một cách cân đối. Hãy hạn chế tiêu thụ các loại thức ăn chế biến sẵn, fast food, nước ngọt có gas và đồ ăn quá ngọt. Thay vào đó, bạn cần bổ sung đầy đủ chất xơ, vitamin và khoáng chất thông qua trái cây và rau củ.
Một phương pháp để đảm bảo ăn uống cân đối là tính toán lượng calo bạn tiêu thụ mỗi ngày. Điều này giúp bạn kiểm soát lượng thức ăn bạn ăn vào cơ thể và có kế hoạch tập luyện để đốt cháy lượng calo dư thừa.
Tập thể dục thường xuyên:
Tập thể dục hàng ngày giúp bạn rèn luyện cơ thể và tiêu hao năng lượng thừa. Tập luyện đúng cách cũng giúp cơ thể duy trì quá trình trao đổi chất lành mạnh, loại bỏ độc tố và tối ưu hóa quá trình chuyển hóa năng lượng. Hãy duy trì thói quen vận động khoảng 45 – 60 phút mỗi ngày, chọn những bài tập hoặc môn thể thao phù hợp với sở thích và tình trạng cơ thể hiện tại.
Một số lưu ý giúp tăng hiệu suất khi tập luyện:
- Lập kế hoạch tập luyện cụ thể và thời gian tập.
- Luôn khởi động cơ thể trước khi bắt đầu tập.
- Đảm bảo uống đủ nước trước, trong và sau khi tập để cung cấp đủ năng lượng và phục hồi cơ bắp.
- Ăn nhẹ trước khi tập khoảng 45 – 60 phút.
- Tránh tập luyện khi bị thương và duy trì tâm trạng thoải mái khi tập.
Cải thiện chiều cao phù hợp với cân nặng (dành cho trẻ em):
Đối với trẻ em và thanh thiếu niên dưới 20 tuổi, việc thúc đẩy sự phát triển chiều cao cũng là một phương pháp hiệu quả để duy trì sự cân bằng với cân nặng hiện tại. Để cải thiện chiều cao, trẻ cần:
- Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học với sự bổ sung của canxi, vitamin D, vitamin K, collagen type 2, magiê, kẽm, kali, phospho, sắt… Các chất này thường có trong hải sản, rau xanh, trứng, thịt gà, đậu nành, đậu hũ và các loại hạt.
- Tham gia tích cực vào các hoạt động vận động có thể kéo dài xương như đu dây, đạp xe, nhảy dây, chạy bộ, bơi lội, cầu lông, bóng chuyền, bóng rổ, yoga…
- Đảm bảo ngủ đủ giấc (trước 22h) và ngủ khoảng 8 – 10 tiếng mỗi đêm.
- Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời khoảng 5 – 10 phút mỗi ngày vào thời gian từ 10h sáng đến 3h chiều để cung cấp một lượng vitamin D đáng kể.
- Hạn chế tiêu thụ các loại thức ăn độc hại và chất kích thích như rượu, thuốc lá.
- Điều chỉnh tư thế hàng ngày.
Sử dụng thực phẩm bảo vệ sức khỏe:
Một số loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe có thể giúp bạn đạt được chỉ số BMI lý tưởng với chiều cao và cân nặng lý tưởng. Bạn có thể tìm hiểu về những sản phẩm này để bổ sung dinh dưỡng cần thiết, giúp tăng chiều cao, cải thiện quá trình trao đổi chất… Đây là một phương pháp hiện đại giúp chăm sóc sức khỏe và giải quyết tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng thường gặp khi chế biến và bảo quản thực phẩm.
Chỉ số BMI rất quan trọng đối với trẻ em và thanh thiếu niên vì nó giúp cha mẹ theo dõi quá trình tăng trưởng của con. Đối với người trưởng thành, BMI cũng có thể dự đoán một số bệnh lý nghiêm trọng. Vì vậy, hãy duy trì thói quen sống lành mạnh để duy trì mức BMI bình thường, đảm bảo có chiều cao và cân nặng lý tưởng và nâng cao sức khỏe tổng thể.