Bạn có để ý không, chiều cao trung bình của trẻ em Việt Nam vẫn đang tụt hậu so với nhiều nước trong khu vực? Cá nhân mình từng nghĩ nguyên nhân là do “gen” – nhưng càng làm việc sâu trong ngành dinh dưỡng (đặc biệt là với NuBest Nutrition), mình càng nhận ra: thiếu hụt vi chất, nhất là vitamin D, mới là thủ phạm thầm lặng.
Bạn thấy đấy, dù sống ở xứ nhiệt đới, nhiều trẻ vẫn thiếu vitamin D trầm trọng. Lý do? Lối sống ít vận động ngoài trời, khẩu phần học đường nghèo nàn, và chưa có đủ hướng dẫn đúng từ phía gia đình lẫn nhà trường. Hệ quả? Còi xương, kém hấp thụ canxi, hormone tăng trưởng hoạt động không hiệu quả — tất cả kéo tụt khả năng tăng chiều cao tự nhiên.
Vậy vai trò thực sự của vitamin D trong phát triển chiều cao trẻ em là gì? Mình sẽ phân tích rõ từng yếu tố trong phần tiếp theo.
Cơ chế vitamin D ảnh hưởng đến chiều cao như thế nào?
Bạn biết không, có một giai đoạn mình cứ thắc mắc: “Tại sao trẻ ăn uống đủ chất rồi mà vẫn chậm lớn, thấp bé hơn so với bạn bè cùng tuổi?” Sau nhiều năm đào sâu vào các cơ chế tăng trưởng – và cả những ca tư vấn thực tế ở NuBest Nutrition – mình nhận ra: thiếu vitamin D là một trong những nguyên nhân ít ai để ý nhưng cực kỳ quan trọng.
Về cơ bản, vitamin D giống như “người mở cửa” cho canxi và photpho – hai khoáng chất thiết yếu để xây dựng khung xương. Không có vitamin D, cơ thể bạn hấp thụ canxi từ thức ăn gần như bằng 0. Và bạn cũng biết rồi đấy, xương không có canxi thì chẳng thể phát triển, chứ đừng nói gì đến chuyện “vượt chuẩn” chiều cao.
Còn một điều nữa mà mình thấy ít người nhắc đến: vitamin D cũng liên quan đến hoạt động của hormone tăng trưởng và sụn tăng trưởng. Khi thiếu hụt, mật độ xương giảm, nguy cơ rối loạn tăng trưởng, còi xương, thậm chí là loãng xương sớm tăng lên đáng kể.
Nói ngắn gọn, nếu bạn đang quan tâm đến tăng chiều cao tự nhiên cho con – thì mình thật sự nghĩ: vitamin D không thể thiếu, và không thể lơ là.
Dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu vitamin D mà bạn không nên bỏ qua
Bạn có từng thấy con mình đổ mồ hôi trộm dù thời tiết mát mẻ? Hoặc hay giật mình giữa đêm, ngủ không sâu? Lúc đầu mình nghĩ là chuyện bình thường thôi, trẻ nhỏ mà, giấc ngủ có thất thường một chút cũng chẳng sao. Nhưng rồi, càng làm việc với các bác sĩ nhi và chuyên gia dinh dưỡng học đường, mình mới bắt đầu xâu chuỗi các dấu hiệu lại và nhận ra — đó là những cảnh báo sớm về thiếu vitamin D.
Trẻ bị thiếu vitamin D thường có biểu hiện khá âm thầm. Ngoài chuyện chậm mọc răng, một số bé còn có chân vòng kiềng, cơ nhão, chậm biết lật, biết bò. Mà thú thực, nếu bạn không để ý kỹ, những dấu hiệu này dễ bị bỏ qua hoặc quy chụp thành “tùy cơ địa”.
Một bác sĩ từng nói với mình: “Đừng đợi đến khi xương đã biến dạng mới đi kiểm tra máu.” Câu đó làm mình nhớ mãi. Vì thực sự, chỉ cần một xét nghiệm nhỏ là bạn đã biết liệu con có đang thiếu vitamin D không.
Vậy nên, nếu bạn thấy con có những biểu hiện như trên – hoặc chỉ đơn giản là có linh cảm rằng “có gì đó chưa ổn” – thì đừng ngần ngại đưa bé đi kiểm tra sớm. Tin mình đi, phát hiện sớm luôn dễ xử lý hơn gấp nhiều lần.
Những nguồn bổ sung vitamin D tự nhiên và đơn giản bạn có thể bắt đầu ngay hôm nay
Mình đã từng stress không nhẹ khi con trai đầu lòng còi cọc dù ăn uống khá đầy đủ. Nhưng rồi, sau nhiều lần làm việc với bác sĩ dinh dưỡng và tự tay điều chỉnh chế độ ăn, mình nhận ra một điều tưởng chừng đơn giản mà rất nhiều người bỏ sót: nguồn vitamin D không chỉ nằm ở viên uống, mà là cả thói quen sống hằng ngày của bạn.
Bạn có thể bắt đầu từ những thứ rất cơ bản – như để bé phơi nắng sáng khoảng 15–20 phút mỗi ngày. Mình hay chọn thời điểm từ 6h30 đến trước 8h, lúc đó ánh nắng nhẹ và cơ thể hấp thụ vitamin D tốt nhất (mình cũng tranh thủ phơi cùng luôn, tiện cả đôi đường 😄).
Ngoài ra, bạn cũng nên bổ sung qua chế độ ăn hàng ngày. Dưới đây là bảng mình từng tự tổng hợp và thử áp dụng cho gia đình – bạn tham khảo nhé:
| Nguồn Vitamin D | Ưu điểm | Ghi chú cá nhân |
|---|---|---|
| Cá hồi | Giàu vitamin D tự nhiên, tốt cho tim mạch | Bé nhà mình thì không thích lắm, phải nấu kỹ |
| Trứng gà | Dễ chế biến, phù hợp khẩu vị nhiều trẻ | Nên dùng trứng gà ta, luộc là nhanh nhất |
| Sữa Vinamilk/Dielac | Có tăng cường vitamin D, dễ uống mỗi ngày | Mình chọn loại ít đường, hạn chế béo phì |
| Ánh sáng mặt trời | Nguồn tự nhiên, miễn phí, hiệu quả cao | Chỉ cần duy trì đều đặn là thấy khác ngay |
| Viên uống bổ sung D3 | Dễ kiểm soát liều lượng, dùng khi cần thiết | Nên hỏi ý kiến bác sĩ, nhất là với trẻ nhỏ |
Liều lượng và thời điểm bổ sung vitamin D hợp lý cho trẻ
Mình từng mắc sai lầm nhỏ mà nhớ mãi — hồi bé đầu nhà mình được bổ sung vitamin D “tự phát”, không theo hướng dẫn. Kết quả là bé hay nôn sau khi uống, mà mình lại không hiểu lý do. Sau này khi đọc kỹ khuyến nghị của Bộ Y tế và WHO, mình mới nhận ra: vitamin D không chỉ quan trọng ở liều lượng, mà còn ở thời điểm và cách dùng.
Theo bác sĩ nhi khoa, trẻ cần lượng vitamin D khác nhau tùy độ tuổi và thể trạng. Bạn có thể tham khảo bảng mình tổng hợp dưới đây — vừa dễ hiểu, vừa gọn, kèm thêm vài ghi chú thực tế từ kinh nghiệm cá nhân.
| Độ tuổi | Liều khuyến nghị (IU/ngày) | Cách bổ sung | Ghi chú cá nhân |
|---|---|---|---|
| 0–12 tháng | 400 IU | Nhỏ giọt, uống buổi sáng | Dễ hấp thu hơn khi cho bú xong |
| 1–3 tuổi | 600 IU | Uống sau ăn sáng | Mình thường cho uống cùng sữa |
| 4–8 tuổi | 600–800 IU | Có thể kết hợp phơi nắng sáng | Từ 15–20 phút mỗi ngày là đủ |
| Trên 9 tuổi | 800–1000 IU | Uống sáng, duy trì đều đặn | Nếu ít ra nắng thì nên tăng nhẹ theo bác sĩ |
Những hiểu lầm phổ biến về vitamin D mà mình gặp hoài trong cộng đồng phụ huynh
Thú thật, khi mới làm cha mẹ, mình cũng từng tin nhiều “mẹo dân gian” về vitamin D được chia sẻ đầy rẫy trên hội cha mẹ và mạng xã hội. Nhưng sau nhiều năm làm việc với bác sĩ gia đình và đọc kỹ các khuyến nghị từ WHO, mình mới thấy: có quá nhiều người đang bổ sung vitamin D sai cách — đôi khi còn gây hại hơn là giúp.
Dưới đây là vài hiểu lầm phổ biến mà bạn nên biết để tránh lặp lại:
- “Càng nhiều vitamin D càng tốt.”
→ Sai hoàn toàn. Mình từng chứng kiến một bé bị ngộ độc D do cha mẹ cho uống gấp đôi liều khuyến nghị. Vitamin D tan trong dầu, nên lạm dụng dễ khiến gan và thận quá tải. - “Uống vitamin D lúc nào cũng được.”
→ Mình nghĩ đây là lỗi nhiều người gặp nhất. Thực tế, uống buổi sáng giúp cơ thể hấp thu tốt hơn. Uống ban đêm có thể khiến bé khó ngủ, vì ảnh hưởng đến hormone điều hòa giấc ngủ. - “Trẻ chỉ cần tắm nắng, không cần bổ sung.”
→ Nghe có vẻ hợp lý, nhưng không đủ. Vào mùa mưa hoặc khi bạn sống ở khu đô thị ít nắng, nồng độ vitamin D giảm nhanh. Trong trường hợp đó, bác sĩ thường khuyên bổ sung dạng nhỏ giọt hoặc qua thực phẩm tăng cường.
Mình từng ghi nhớ lời một chuyên gia: “Sai lầm nhỏ trong liều vitamin D có thể ảnh hưởng lớn đến cả quá trình phát triển xương.” Và thật lòng, sau khi chứng kiến điều đó ở bệnh viện, mình luôn nhắc mọi phụ huynh: đừng tin mạng xã hội, hãy tin bác sĩ.
- Tin liên quan: Các loại rau giúp tăng chiều cao hiệu quả